Χαιρετισμός του Προέδρου του Αρείου Πάγου κ. Μιχαήλ Θεοχαρίδη κατά την εναρκτήρια τελετή των εργασιών του ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Μιχαήλ Θεοχαρίδης
(Ι.Δ.Μ.Ε. - Αθήνα 11-14 Σεπτεμβρίου 2013)
Κύριοι Διοργανωτές του Συνεδρίου
Κυρίες και Κύριοι,
Η θεματολογία του παρόντος Διεθνούς Συνεδρίου Δικονομικού Δικαίου επικεντρώνεται αφενός στο θεσμό της Διαμεσολάβησης, ως τρόπου εξωδικαστικής επίλυσης των Εμπορικών Διαφορών, και αφετέρου σε δικονομικά ζητήματα αναφορικά με Διαφορές του Ναυτικού Δικαίου, Διαφορές Διανοητικής Ιδιοκτησίας και Διαφορές και Διαδικασίες Εξυγιάνσεως Επιχειρήσεων (Πτωχεύσεως).
Στο σύντομο χαιρετισμό μου θα περιορισθώ να αναφερθώ δι’ ολίγων στα θέματα της Διαμεσολάβησης και των διαφορών από δικαιώματα Διανοητικής Ιδιοκτησίας.
Α) Όπως είναι γνωστό, με το Ν. 3998/2010 «Διαμεσολάβηση σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις», με τον οποίο ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη η Οδηγία 2008/52/ΕΚ της 21-5-2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εισήχθη για πρώτη φορά στην Ελλάδα ο θεσμός της Διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, ως εναλλακτικός τρόπος εξωδικαστικής επίλυσης των σχετικών διαφορών.
Ακόμη με το νέο άρθρο 214Β του ΚΠολΔ, που προστέθηκε με το άρθρο 7 του Ν. 4055/2012 «Δίκαιη δίκη και εύλογη διάρκεια αυτής», θεσμοθετήθηκε ως εναλλακτικός τρόπος εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών ιδιωτικού δικαίου η δικαστική μεσολάβηση, δηλαδή η διεξαγωγή διαπραγματευτικής διαδικασίας, μέσω της οποίας τα μέρη μιας διαφοράς επιχειρούν εκουσίως να καταλήξουν σε συμφωνία για την επίλυσή της, με την παρουσία και τη βοήθεια ως μεσολαβητή δικαστή.
Κύρια ζητήματα που γεννώνται από τη θεσμοθέτηση στην Ελλάδα των παραπάνω διαδικασιών διαμεσολάβησης είναι η οριοθέτηση των διαφορών ιδιωτικού δικαίου που μπορούν να υπαχθούν στη Διαμεσολάβηση, (λ.χ. αν χωρεί Διαμεσολάβηση σε διαφορές από δικαιώματα Διανοητικής Ιδιοκτησίας), ο καθορισμός των προϋποθέσεων προσφυγής στη Διαμεσολάβηση και οι δικονομικές συνέπειες που προκύπτουν από τη Διαμεσολάβηση, όπως είναι η εκτελεστότητα του πρακτικού Διαμεσολάβησης και η διακοπή της παραγραφής και της αποσβεστικής προθεσμίας των σχετικών αξιώσεων από την προσφυγή στη διαμεσολάβηση.
Πάντως, η επιτυχής εφαρμογή των ανωτέρω εθνικών διαδικασιών διαμεσολάβησης θα συμβάλει αποφασιστικά στη μείωση του φόρτου εργασίας των δικαστηρίων μας και στην ταχύτερη και οικονομικότερη επίλυση των διαφορών.
Β) Διαφορές Διανοητικής Ιδιοκτησίας. Τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας διέπονται από ένα πλέγμα κανόνων αναγκαστικής εφαρμογής, οι οποίοι περιέχονται στο βασικό Ν. 2121/1993 «Πνευματική ιδιοκτησία, συγγενικά δικαιώματα και πολιτιστικά θέματα», σε διεθνείς συμβάσεις, όπως η Σύμβαση της Βέρνης για την προστασία των λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων (9 Σεπτεμβρίου 1886), η Συνθήκη για την πνευματική ιδιοκτησία, που συνήψε o Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ), η οποία εγκρίθηκε με την απόφαση 2000/278/ΕΚ του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και σε διάφορες Οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ.
Όπως ορίζεται στο άρθρο 1 του ως άνω Ν. 2121/1993, οι πνευματικοί δημιουργοί, με τη δημιουργία του έργου, αποκτούν πάνω σε αυτό πνευματική ιδιοκτησία, που περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού με αυτό (ηθικό δικαίωμα). Τα δύο αυτά δικαιώματα είναι αποκλειστικά και απόλυτα. Το περιουσιακό δικαίωμα είναι μεταβιβαστό μεταξύ ζώντων ή αιτία θανάτου. Αντίθετα, το ηθικό δικαίωμα είναι αμεταβίβαστο μεταξύ ζώντων, ανεξάρτητο από τα περιουσιακά δικαιώματα και υπάρχει προς όφελος του δημιουργού ακόμα και μετά την εκχώρηση των περιουσιακών δικαιωμάτων. Μετά το θάνατο του δημιουργού, το ηθικό δικαίωμα μεταβιβάζεται στους κληρονόμους του και ασκείται σύμφωνα με την εκφρασμένη θέληση του δημιουργού (άρθρο 12 του Ν. 2121/1993). Ωστόσο, προβλέπεται στο νόμο η δυνατότητα για το δημιουργό να περιορίσει συμβατικά την άσκηση του ηθικού του δικαιώματος. Έτσι στο άρθρο 14 ορίζεται ότι «δικαιοπραξίες που αφορούν τη μεταβίβαση εξουσιών από το περιουσιακό δικαίωμα, την ανάθεση ή την άδεια εκμετάλλευσης και την άσκηση του ηθικού δικαιώματος είναι άκυρες αν δεν καταρτισθούν εγγράφως». Συνεπώς, κατά το Ελληνικό Δίκαιο κάθε συμβατικός περιορισμός του ηθικού δικαιώματος θα πρέπει να περιβάλλεται από έγγραφο τύπο, βάσει του οποίου η συναίνεση του δημιουργού εμφανίζεται ορισμένη, σαφής και διατυπωμένη εγγράφως.
Παράλληλα, στο πλαίσιο της Ιδρυτικής Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ήδη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΣΛΕΕ) εκδόθηκαν από τα αρμόδια Όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Συμβούλιο και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) ποικίλου περιεχομένου Οδηγίες, με σκοπό την εναρμόνιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με τα δικαιώματα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα, αλλά και την αναγκαιότητα ενός γενικού και ευέλικτου νομικού πλαισίου σε κοινοτικό επίπεδο που θα ευνοεί την ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας στην Ευρώπη και θα εξασφαλίζει την ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών και των προϊόντων που ενσωματώνουν ή βασίζονται σε δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Αξίζει να μνημονευθούν α) η Οδηγία 2006/115/ΕΚ της 12 Δεκεμβρίου 2006 σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων της διανοίας, β) η Οδηγία 2009/24/ΕΚ της 23 Απριλίου 2009 για τη νομική προστασία των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών, σύμφωνα με το άρθρο 1 της οποίας τα κράτη μέλη προστατεύουν τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών με δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σαν λογοτεχνικά έργα κατά την έννοια της Σύμβασης της Βέρνης για την προστασία των λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων, γ) η Οδηγία 96/9/ΕΟΚ της 11ης Μαρτίου 1996 σχετικά με τη νομική προστασία του δημιουργού βάσης δεδομένων και δ) η Οδηγία 2001/29/ΕΚ για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς με έμφαση στην κοινωνία της πληροφορίας.
Αξιοσημείωτη είναι η προδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 3ης Ιουλίου 2012 (υπόθ. C-128/2011), η οποία εκδόθηκε στο πλαίσιο της διαφοράς μεταξύ της Used Soft και της Oracle International Corporation με αντικείμενο την εμπορία, από τη Used Soft μεταχειρισμένων αδειών χρήσεως προγραμμάτων της Oracle για ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Με την εν λόγω απόφασή του το Δικαστήριο, ερμηνεύοντας το άρθρο 4 παρ. 2 της ανωτέρω Οδηγίας 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, το οποίο ορίζει ότι «Το δικαίωμα διανομής του πρωτοτύπου ή των αντιγράφων ενός έργου εντός της Κοινότητας αναλώνεται μόνο εάν η πρώτη πώληση ή κατ΄ άλλον τρόπο πρώτη μεταβίβαση της κυριότητας του έργου αυτού εντός της Κοινότητας πραγματοποιείται από το δικαιούχο ή με τη συγκατάθεσή του», έκρινε α) ότι η εν λόγω διάταξη έχει την έννοια ότι το δικαίωμα διανομής του αντιγράφου ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή αναλώνεται εφόσον ο δικαιούχος του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, ο οποίος επέτρεψε, έστω και δωρεάν, τη μεταφόρτωση του αντιγράφου αυτού από το Διαδίκτυο σε μέσο αποθηκεύσεως δεδομένων, παρέσχε επίσης, έναντι της καταβολής τιμήματος που συμφωνήθηκε, προκειμένου να του εξασφαλιστεί αμοιβή αντίστοιχη προς την οικονομική αξία του αντιγράφου του έργου του οποίου είναι κύριος, και χρονικώς απεριόριστο δικαίωμα χρήσεως του εν λόγω εγγράφου και β) ότι τα άρθρα 4 παρ. 1 και 5 παρ. 1 της ίδιας Οδηγίας έχουν την έννοια ότι, σε περίπτωση που μεταπωλείται άδεια χρήσεως προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, με συνέπεια τη μεταπώληση ενός αντιγράφου του, το οποίο έχει μεταφορτωθεί από τον ιστότοπο του δικαιούχου του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας στο Διαδίκτυο, και η ως άνω άδεια είχε παραχωρηθεί στον πρώτο αγοραστή από το δικαιούχο για χρονικώς απεριόριστη χρήση και έναντι της καταβολής τιμήματος που συμφωνήθηκε, ο δεύτερος αγοραστής της άδειας αυτής, όπως και κάθε μεταγενέστερος αγοραστής της, μπορούν να επικαλεστούν την προβλεπόμενη στο άρθρο 4 παρ. 2 της ως άνω Οδηγίας 2009/24 ανάλωση του δικαιώματος διανομής και ως εκ τούτου να θεωρηθούν πρόσωπα που νομίμως απέκτησαν αντίγραφο προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, οπότε απολαύουν του δικαιώματος αναπαραγωγής. Τα θέματα αυτά, που αφορούν πολύ σημαντικά σύγχρονα ζητήματα, τα οποία απασχολούν και τα Ελληνικά Δικαστήρια, είναι φυσικό να αποτελούν αντικείμενο αυξημένου επιστημονικού ενδιαφέροντος και διαλόγου στα κράτη–μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με τις σκέψεις αυτές χαιρετίζω τους μετέχοντες του Διεθνούς Συνεδρίου και εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες του.
